Yaşlanmayan deniz canlıları kanser ve yaşlanma tedavisinde ilaç ham unsuru olabilir

MERSİN – 67aydinhaber – GÜLSELİ KENARLI – Yaşlanmayan ve haftalık olarak tüm beden tamiri yapan ilkel omurgalı ascidians kümesi deniz canlıları üzerinde çalışmalar yürüten ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Dilek Karahan, “Yeni tanımladığımız metabolitleri 2 yıllık bir süreçte duyuracağız ve bir kısmının antibiyotik, antikanser yahut yaşlanma zıddı olarak kullanılabileceğini düşünüyoruz.” dedi.

Karahan, yaşlanmayan ve kendi kendini onarabilen ilkel omurgalı deniz canlıları olan ascidians kümesi üzerinde 2017'den bu yana grubuyla birlikte çalışmalar yürütüyor.

Antalya, Mersin ve Hatay'da 8 farklı istasyonda yaptıkları çalışmaların akabinde canlıların kültür ortamında yaşayabilmelerini sağlayan Karahan ve grubu, bu canlılardan sıhhat ve sanayi alanlarında kullanılabilecek ham husus arayışına başladı.

Canlıların kendi kendilerini onarabilme ve yaşlanmama özellikleri üzerine yürütülen projelerde kanserden yaşlanmaya kadar birçok alanda kullanılabilecek ilaç ham hususları elde edilmesi hedefleniyor.

AA muhabirine konuşan Karahan, üzerinde çalıştıkları canlının ascidians kümesi ilkel omurgalılar olduğunu ve bu çeşitler üzerinde biyoçeşitlilik tespiti, yaşlanma çalışmaları, tüm beden tamiri çalışmaları ve bu canlılardan tıp ve sanayide kullanılabilecek ilaç ham hususlarının tanımlanması olmak üzere 4 farklı çalışma yürüttüklerini bildirdi.

Yurt dışında bu alanda araştırmalar yapılsa da Türkiye'de hiçbir araştırma olmadığını görünce kıyılarda cins tespiti çalışmasına başladıklarını anlatan Karahan, “Türkiye'de çok farklı çeşitler olduğunu gördük. Bu cinslerin üzerinde çeşitli popülasyon genomiğini ve tiplerin yapısal ve fonksiyonel istikametlerini incelemeye başladık. Sistem biraz altyapı ve canlıyı yaşatmak için efor gerektiriyordu. Şu anda yaşatmayı da başardık. Akabinde da tüm beden tamiri çalışmaları başladı.” diye konuştu.

– “Biyoçeşitliliğin yüzde 50 ila 80'i denizlerde bulunuyor”

Tür üzerinde, dünyada belli ve az sayıda enstitünün çalıştığına, Türkiye'de ise yalnızca kendilerinin birinci sefer bu alanda çalışma yürüttüğüne dikkati çeken Karahan, şöyle devam etti:

“Dünyada artan antibiyotik direnci ve kanser olaylarından ötürü yeni ilaç ham hususu dediğimiz metabolit arayışına girildi, bunların başında denizel canlılar var. Dünyanın yüzde 71'ini denizler kaplıyor ve toplam biyoçeşitliliğin yüzde 50 ila 80'i denizlerde bulunuyor. Bu kadar muazzam çeşitlilik içerisinde muazzam kimyasallar var. Dünyada birçok bölüm ve üniversite bunların keşfi için denizlere yönelmiş durumda. Bu canlılarda (ascidians grubu) tüm beden tamirinin farklı basamaklarını dünyadaki başka enstitülerle birlikte çalışıyoruz. Yaşlanma çalışmaları da tıpkı biçimde sürüyor. Şu ana kadar yapılan çalışmaların sonuçları, bu canlıların yaşlanma belirtileri göstermediği formunda olunca biz de bunun üzerine çalışmaya başladık.”

– “Her hafta bedeninin tamamı yenileniyor”

Söz konusu canlıların ürettikleri unsurların, bedenlerinin içinde bulunduğunu ve ömür döngülerinin çok değişik olduğunu tabir eden Karahan, şunları söyledi:

“Her hafta bedenlerinin tamamı yenileniyor, bu yüzden yaşlanma yok ve kan hücrelerinden tüm beden tamiri yapıyorlar. Düşünün, insanın kan hücrelerini izole ediyorsunuz, oradan tüm bir insan çıkıyor üzere. Bu canlılar hem eşeyli hem de eşeysiz bir halde ürüyor. Bizim bildiğimiz manada bir yaşlanmaları yok. 'Kök hücre yaşlanması' dediğimiz bir yaşlanmadan ötürü ölüyorlar. 3 yıllık ömürlerinin son 3 haftasında yaşlanma belirtileri gösteriyor ve ölüyorlar. Bunu 80 yaşında bir insan olarak düşünürsek 75 yaşına kadar hiçbir yaşlanma belirtisi göstermeden yaşıyor, son 4-5 yıllık bir süreçte yaşlanıyor ve ölüyor.”

Çalışmalarda geldikleri son durum hakkında bilgi veren Karahan, biyoçeşitlilik manasında Akdeniz kıyılarında ascidians kümesinden DNA barkotlama yoluyla 8 cins tanımladıklarını, bunlardan birinin yeni çeşit olduğunu, birinin ise yeni cins olma potansiyeli bulunduğunu aktardı.

Yaşlanma konusunda çalışmalarının başlangıç etabında olduğunu, tüm beden tamiratı çalışmalarında ise hoş sonuçlar bulduklarını vurgulayan Karahan, “Şu ana kadar yaptığımız çalışmalarımızla daha evvel dünyada hiç tanımlanmamış olan yeni metabolitlerimiz var, bunların hangi emelle kullanılabileceğini araştırıyoruz. Ayrıyeten daha evvel tanımlanmış ve antibiyotik olarak kullanılan, kolesterol üzerine dolaylı ya da direkt olarak tesir ederek damar sertliği tedavisinde kullanılan metabolitler tanımladık.” diye konuştu.

Türkiye kıyılarında üzerinde çalıştıkları ascidians kümesinin epeyce farklı cinslerinin olabileceğini belirten Karahan, kendilerinin yalnızca Akdeniz kıyılarına bakabildiklerini, öteki kıyılara da açılmayı planladıklarını kaydetti.

– “Yeni tanımladığımız metabolitleri 2 yıllık bir süreçte duyuracağız”

Söz konusu canlıların kansere deva olacağını söylemenin çok tezli olacağı yorumunu yapan Karahan, “Ama muhakkak tipler için kullanılacak birtakım metabolitlerin ya da kişinin konforlu yaşamasını sağlayacak olanların keşfi, kıymetli bir etap olacaktır. Günümüzde yaşlanma geciktirilmiş durumda lakin konforlu yaşlanma dediğimiz olay için bunlar hayli yararlı olacaktır. Gen yolaklarının tam olarak tanımlanması daha uzun soluklu bir çalışma. Bulunan bir gen yolağının birtakım manipülasyonlarla kapatılması kelam konusu olabiliyor, bu formda yaşlanmadan sorumlu olan genin kapatılması ve kişinin daha konforlu yaşlanması kelam konusu olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.

Doç. Dr. Karahan kelamlarını şöyle tamamladı:

“Biz olaya bütünleşik bakıyoruz. Süratli bir halde ilaç kesiminde kullanılabilecek metabolitlere de bakıyoruz, tıpkı vakitte uzun soluklu olarak canlıların neden yaşlanmadığını, nasıl tüm beden tamiratı yaptığını genetik olarak anlamaya çalışıyoruz. Yeni tanımladığımız metabolitleri 2 yıllık bir süreçte duyuracağız ve bir kısmının antibiyotik, antikanser yahut yaşlanma aykırısı olarak kullanılabileceğini düşünüyoruz. Bu canlıyı üretmek gerekiyor, biz kültür ortamında bunu yaşatabiliyoruz. Büyük tesislerde bu canlının yetiştirilmesi kelam konusu. Öte yandan kıyılarımız çok varlıklı, canlıları yetiştirmesek bile kıyısal alandan hayli fazla ölçüde toplamamız mümkün.”